دیتاسنتر چیست؟

دیتاسنتر (Data Center) یا مرکز داده به مکانی گفته می‌شود که گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری و تجهیزات شبکه‌ با استفاده از امکانات زیرساختی و ارتباطی برای رایانش و میزبانی مجموعه‌ بزرگی از داده‌ها، گرد هم آمده‌ باشند. به بیان دیگر، دیتاسنتر محل استقرار تعداد زیادی از سرورهای کامپیوتری است که در کنار یکدیگر و بدون وقفه، امور مربوط به رایانش، ذخیره‌سازی و انتقال داده‌ها را انجام می‌دهند.

ساختمان اغلب این مراکز، دارای سیستم‌های امنیتی پیشرفته، سیستم تهویه، اطفاء حریق و سیستم توزیع برق است که به سامانه برق اضطراری (UPS و دیزل ژنراتور) مجهز ‌شده‌اند. پیاده‌سازی یک دیتاسنتر، عموما بر پایه شبکه‌ عظیمی از منابع پردازشی و ذخیره‌سازی صورت می‌پذیرد که با کمک یک زیرساخت ارتباطی قدرتمند، امکان ارایه سرویس‌های اینترانتی (محلی و داخل سازمانی) یا اینترنتی انتقال داده را در مقیاس‌های کوچک و بزرگ فراهم می‌کند.

انواع مرکز داده :

دیتاسنترهای سازمانی (Enterprise Data Centers) :
اکثر ما با دیتاسنترهای سازمانی آشنایی داریم. این نوع دیتاسنترها که توسط خود سازمان‌ها پیاده‌سازی و مدیریت می‌شوند، معمولا در محوطه فیزیکی و ساختمان اصلی سازمان ایجاد و میزبایی می‌شوند. هنوز هم برخی از سازمان‌ها و شرکت‌ها برای میزبانی داده‌های خود، این نوع دیتاسنترهای سنتی و پر هزینه را مورد استفاده قرار می‌دهند.

دیتاسنترهای مدیریت شده (Managed Services Providers Data Centers) :
دیتاسنترهای مدیریت شده را می‌توان به عنوان اولین مدل برون‌سپاری (Outsource) دیتاسنترها معرفی نمود که توسط سازمان‌ها و شرکت‌های بزرگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. همانطور که از اسم آنها برمیاید، معمولا توسط یک کمپانی ثالث (سرویس دهنده) مدیریت می‌شوند، هر چند برخی از سرویس‌دهندگان، امکان مدیریت جزیی، یا تمام کارکردهای دیتاسنتر را برای مشتریان فراهم می‌کنند. شرکت‌ها و سازمان به جای صرف هزینه‌های سنگین برای تهیه تجهیزات و منابع زیرساختی، دیتاسنترهای مدیریت شده را از سرویس‌دهندگان اجاره می‌کنند.

دیتاسنترهای هم‌مکانی (Colocation Data Centers) :
در ابتدا بسیاری از سازمان‌ها به برون‌سپاری دیتاسنتر خود ابراز تمایل می‌کردند، اما خواسته اصلی آنها این بود که کارکنان خود آن سازمان‌ها به جای کارکنان شرکت‌های سرویس دهنده، وظیفه نگهداری، مدیریت و کنترل کامل دیتاسنتر برون‌سپاری شده را برعهده بگیرند.

همین مسئله، زمینه پیدایش خدمات هم‌مکانی (Colocation) توسط شرکت‌های ارایه کننده خدمات دیتاسنتر را ایجاد نمود. با استفاده از این خدمات، سازمان‌ها و موسساتی که برای استقرار سرورهای پرقدرت خود به فضایی امن با پشتوانه پهنای باند پرظرفیت نیاز دارند، می‌توانند از خدمات هم مکانی یا خدمات اشتراک فضا در دیتاسنترها استفاده کنند. در این نوع خدمات، امکان اجاره یک تا چند کابینت (Rack) یا حتی قفسه (Cage) در فضای یک دیتاسنتر برای سازمان‌ها میسر می‌شود، و مسئولیت انجام بیشتر وظایف در این فضا بر عهده کارمندان خود سازمان خواهد بود.

دیتاسنترهای یکجا یا عمده (Wholesale Data Centers) :
دیتاسنتر یکجا به دیتاسنترهای بسیار بزرگی اشاره دارد که معمولا سرویس‌دهنده فقط محوطه بسیار وسیعی از فضا، انرژی برق و سایر امکانات تاسیساتی را به مشتریان خود اجاره می‌دهد. اکثر شرکت‌های بزرگ (مانند Facebook و Yahoo) ترجیح می‌دهند تا به جای ساخت دیتاسنتر خود در نقاط مختلف جغرافیایی، از خدمات این نوع دیتاسنترها استفاده و آنها به صورت یکجا اجاره کنند. دیتاسنترهای یکجا معمولا با عنوان سوییت‌های اختصاصی یا قفسه‌های بزرگ نیز تعریف می‌شوند. ممکن است ارایه‌کننده این نوع دیتاسنترها، مسئولیت نگهداری و مدیریت سیستم‌های تاسیساتی، مکانیکی و یا خود دیتاسنتر را به نمایندگی از مشتری برعهده بگیرد.

دیتاسنترهای ابری (Cloud Data Centers) :
اما شاید ارزان‌ترین نوع دیتاسنترها، دیتاسنترهای ابری باشند که در سال‌های اخیر با محبوبیت بسیار گسترده‌ای مواجه شده‌اند. در گذشته‌ای نه چندان دور، سازمان و کسب و کارها باید مابین ساخت یک دیتاسنتر اختصاصی در محل ساختمان خود یا دریافت دیتاسنتر مدیریت شده از شرکای تجاری خود، یک گزینه را انتخاب می‌کردند.

با ظهور فناوری رایانش ابری و ارایه خدمات زیرساختی به عنوان سرویس (IaaS – Infrastructure as a Service)، این امکان برای سازمان‌ها و کسب و کارها فراهم شد تا به صورت کاملا Self-Service و تنها با چند کلیک ساده موس، دیتاسنتر اختصاصی مجازی خود را بر بستر ابری طراحی و در کوتاهترین زمان ممکن راه‌اندازی کنند.

دیتاسنتر ابری، امکان بهره‌برداری از قدرت گروه عظیمی از سرورهای کامپیوتری، منابع پردازشی و ذخیره‌سازی را در شبکه‌ای خصوصی (Private Cloud)، شبکه‌ای عمومی (Public Cloud) و یا ترکیبی از این دو برای شرکت‌ها و سازمان‌ها فراهم می‌کند. تحقیقات بین‌المللی نشان می‌دهد که آمار مهاجرت سازمان‌ها به زیرساخت ابری و استفاده ترکیبی (Hybrid) از فناوری رایانش ابری (استفاده همزمان از ابر اختصاصی و ابر عمومی) در چند سال اخیر به شدت افزایش یافته است.

دیتاسنتر در ایران :

با افزایش تقاضا برای سرویس‌ها و خدمات دیتاسنتر در ایران، نیاز مبرم به وجود دیتاسنتر اینترنتی در کشور احساس شد. در سال ١٣٨٣ شرکت پارس آنلاین با اخذ مجوز رسمی ایجاد مرکز داده اینترنتی (IDC — Internet Data Center) از وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، برای اولین بار در ایران اقدام به ایجاد و تاسیس بزرگترین مرکزداده اینترنتی (IDC) نمود.

اصلی‌ترین اجزا تشکیل دهنده دیتاسنتر کدامند؟
دیتاسنترها از اجزا مختلفی مانند روترها (Routers)، سوییچ‌های شبکه (Network Switches)، دیوارهای آتش (Firewalls)، سیستم‌های امنیتی، سیستم‌های ذخیره‌سازی (Storage Systems)، سرورها (Servers)، رَک‌ها (Racks)، کابل‌ها و سیستم‌های کنترل و مدیریت ارایه سرویس تشکیل شده‌اند. معمولا نحوه طراحی محوطه اصلی (فضای سفید) دیتاسنترها به اینگونه است که سرورهای کامپیوتری به صورت طبقه به طبقه داخل کابینت و رک‌هایی (Rack) قرار گرفته‌اند و با کابل‌کشی اصولی و رعایت استانداردهای لازم، در ردیف‌هایی (Row) منظم کنار یکدیگر قرار می‌گیرند.

از آنجایی که ذخیره‌سازی و مدیریت نرم‌افزارها و داده‌های حیاطی بسیاری از سازمان‌ها بر عهده این سرورهای کامپیوتری است، امنیت، کارآمدی، پایداری و همگام‌سازی مداوم یک دیتاسنتر با پیشرفت‌های روز دنیا بسیار حائز اهمیت است. از این رو، بکارگیری جدیدترین سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای امنیتی و به‌روزرسانی مدام آنها از اهمیت ویژه‌ای در مراکز داده برخوردار است. در واقع، زیرساخت ارتباطی و شبکه قدرتمند، سیستم‌های ذخیره‌سازی، منابع پردازشی و رایانشی، مهمترین اجزاء هر دیتاسنتر را تشکیل می‌دهند.